Saraswati uczy, że ważniejsze jest piękno ducha i ma ono przewagę nad pięknem zewnętrznym. Oddający jej cześć wierzą, że dzięki temu wyjdą z zaklętego koła wcieleń – samsary.

Filozofia hinduizmu zakłada, że do zbawienia prowadzą różne drogi. Tak jak różne są ludzkie charaktery, emocje czy wybrane sposoby na życie. W tym jakże bogatym boskim Panteonie każdy może znaleźć boga, który najbardziej odpowiada jego potrzebom, skłonnościom, statusowi społecznemu czy wykonywanej pracy. Każda aktywność wykonywana przez człowieka, każde jego dążenie ma swojego boskiego opiekuna. Każdy podczas swojej podróży życiowej i związanych z nią obowiązków może liczyć na wsparcie boskie. Religia ta zachowuje doskonałą równowagę pomiędzy pierwiastkiem męskim i żeńskim. Znaczy to, że każde bóstwo męskie ma swój żeński odpowiednik w postaci bogini. Wszyscy oni wyłaniają się z Absolutu i reprezentują, przejawiają różne punkty widzenia ziemskiej wędrówki, istnienia w rzeczywistości.

Jedna z trzech

Jedną z trzech najważniejszych bogiń w świecie hinduizmu jest Saraswati. Wraz z Lakszmi i Prawati tworzą trójpostaciowość bogiń- Tridewi, która jest odpowiedzią na męską Trimurti złożoną z Brahmy, Wisznu i Sziwy. Uważana jest przez przez niektórych za córkę Śiwy. Niektórzy też twierdzą, że wzięła się z lewej strony ciała śpiącego Wisznu. Jej imię w sanskrycie oznacza Bogini rzek (saras-potok górski)

Saraswati jest strumieniem świadomości ożywiającym stworzenie, wcieleniem wiedzy i boginią sztuki, uosobieniem mądrości Dewi. To bogini brzasku, którego promienie rozpraszają mrok ignorancji. Jest boginią nauki, inteligencji, kreatywności, elokwencji, prawdy, przebaczenia, kunsztu i kosmicznego porządku. Patronka literatury i muzyki. Pojawia się w najważniejszych hinduskich pismach – w Wedach (hymn Rygwedy X 125) i Puranach, gdzie przedstawiona jest jako osoba, dla której ważny jest sens, a nie forma. Saraswati uczy, że ważniejsze jest piękno ducha i ma ono przewagę nad pięknem zewnętrznym. Oddający jej cześć wierzą, że dzięki temu wyjdą z zaklętego koła wcieleń – samsary.

Wizerunek i bogactwo symboli

Jak wygląda Saraswati? To piękna kobieta o gładkiej cerze i śnieżnobiałych szatach, z czterema ramionami. Początkowo była personifikacją obecnie wyschniętej rzeki o tym samym imieniu. Patronowała żywiołowi wody, ale szybko stała się boginią. Przedstawiana jest zazwyczaj przy wodzie, rzece lub jeziorze, a jej postać odbija się w tafli wody. Ten wizerunek symbolizuje kontrolę nad uczuciami, jasność oraz spokój umysłu konieczne do dokładnego, zrozumiałego, przejrzystego wyrażania siebie.

Saraswati nie nosi bogatej biżuterii, nie maluje się. Jej białe sari symbolizuje czystość i odrzucenie rzeczy materialnych, przyziemnych oraz żądz cielesnych. Uosabia wszystko co nieskazitelne, wzniosłe, pozbawione namiętności. Działa w strefie czystej wiedzy, co jest źródłem jej radości, a symbolizuje to biały łabędź pojawiający się za nią lub u jej stóp. Pełnił on również rolę jej wierzchowca. W wielu kulturach łabędź jest kojarzony z duszą, inspiracją i wyższymi poziomami.

Zwiastunem tej bogini jest paw- symbol dostojności, godności, sztuki pojawiający się często z boginiami o wysokiej pozycji. Paw stał się w 1963r narodowym ptakiem Indii.

Cztery ramiona Saraswati symbolizują cztery aspekty ludzkiej osobowości: umysł, intelekt, czujność i ego lub cztery Wedy – księgi powszechnej mądrości.

Saraswati trzyma w dłoniach:

• księgę w formie zwoju – to Wedy, które reprezentują uniwersalną, boską i wieczną wiedzę;
• sznur modlitewny z pereł -Japa Mala, będący symbolem duchowości, wskazujący moc medytacji;
• dzban/naczynie z wodą symbolizujący odwieczny związek bogini z rzeką, a także znak kreatywności i oczyszczenia;
• Vina- indyjski instrument muzyczny podobny do sitaru, mówiący o zamiłowaniu do muzyki przedstawiający perfekcje sztuki i muzyki.

 

Kult Saraswati

 

Czci się ją w Indiach oraz na Dalekim Wschodzie. Jej kult dotarł również do Chin oraz Japonii w postaci bogini Benzaiten. Jej świątyniami były szkoły i biblioteki, a książki, pióra do pisania, akcesoria artystyczne i instrumenty muzyczne – rytualnymi symbolami jej kultu. Swych wielbicieli błogosławiła światłem wiedzy, które odganiało demony ignorancji i nieszczęścia (siwasakti.pl)

Według wikipedii najbardziej znaną świątynią Saraswati, miejscem wielu pielgrzymek jest Shringeri w Karnatace, która powstała w VIII wieku naszej ery. Najważniejszym wydarzeniem związanym z kultem Saraswati jest obchodzone dwa razy w roku święto Nawaratri (dosłownie „Dziewięć Nocy”), które według hinduskiego kalendarza przypada na środek marca i początek października. Bogini poświęcone są trzy ostatnie dni festiwalu. O świcie dnia dziewiątego jej posąg obdarowywany jest tysiącami instrumentów muzycznych i książek. Ceremonia ta odbywa się przy chóralnym śpiewie zgromadzonych wokół ludzi.

Pudża dla bogini

Duże znaczenie mają odbywające się cyklicznie lokalne puje (pudże) na cześć Saraswati. Jedną z nich jest odbywająca się w pierwszy dzień wiosny (zgodnie z kalendarzem hinduskim- czyli na przełomie stycznia i lutego) Saraswati Puja. Wierni ofiarują jej miód – symbol absolutnej wiedzy. Tego dnia szkoły i uniwersytety organizują specjalne modły ku czci Saraswati. Wszyscy ubierają się na żółto i częstują żółtymi słodyczami. Ma to związek z kwitnącym na żółto w tym właśnie czasie kwiatem gorczycy lub kwiatem kapusty. W Pendżabie istnieje też zwyczaj puszczania przez dzieci latawców. Podczas tego święta wyznawcy składają przedmioty jej kultu, którymi są instrumenty muzyczne, książki, pióra u jej posągu lub obrazu. Jest to jedyny dzień w roku kiedy nie czyta się i nie gra, ponieważ bogini błogosławi wtedy światłem wiedzy oddających jej cześć oraz złożone symbolicznie przedmioty kultu. Światło bogini ma odgonić demony ignorancji i nieszczęścia (siwasakti.pl). W południowych Indiach święto obchodzone jest na przełomie września i października (kraina-blogini.blog).

Legendy

Jak wynika z mitologii indyjskiej Saraswati czczona jest jako kobiecy aspekt i towarzyszka stworzyciela Brahmy.

Piękno i sposób jej działania można zobaczyć w opisach przedstawiających tę boginię (siwasakkti.pl):

Oczy mądrości

Na początku istniał tylko chaos: wszystko trwało w stanie bezkształtnej płynnej masy. Brahma, stwórca, zastanawiał się: „Jak zaprowadzić ład w tym bałaganie?”

„Za pomocą wiedzy” – odrzekła Dewi. Wyłoniła się z ust Brahmy w postaci bogini Saraswati – dosiadającej łabędzia, odzianej w biel, ze świętą księgą w jednej i fletem w drugiej dłoni.

Bogini powiedziała: „Wiedza pomaga człowiekowi znaleźć możliwości tam, gdzie niegdyś widział tylko kłopoty”.

Dzięki Jej łasce, Brahma posiadł moc, by czuć, myśleć, rozumieć i porozumiewać się. Zaczął przyglądać się chaosowi oczami mądrości i dostrzegł w nim wspaniałe możliwości.

Potęga Dźwięku

Brahma odkrył w kakofonii chaosu melodię mantr. Uradowany, nadał Saraswati imię Wagdewi, bogini mowy i dźwięku. Dźwięk mantr wypełnił wszechświat energią życia – praną. Rzeczy zaczęły przyjmować kształt, a kosmos przybrał strukturę: przestworza usiane gwiazdami przyjęły formę nieba, morze zalało doliny, a ziemia stanęła pomiędzy.

Bogowie zostali panami sfer niebiańskich, demony dostały we władanie niższe planety, a ludzie – ziemię. Słońce wschodziło i zachodziło, księżyc przybywał i ubywał, morze cofało się i narastało. Pory roku zmieniały się, nasiona kiełkowały, rośliny kwitły i więdły, zwierzęta migrowały i rozmnażały się, a przypadkowość ustąpiła miejsca rytmowi życia. Tym sposobem Brahma został stwórcą świata razem z Saraswati – swą mądrością.

Zaślepienie Brahmy

Saraswati była pierwszą istotą, która pojawiła się w świecie Brahmy. Stwórca spojrzał na nią z pożądaniem, a ona odwróciła się mówiąc: „Cokolwiek daję, musi zostać użyte dla wzniesienia ducha, a nie po to, by sprawić przyjemność zmysłom”.

Ale Brahma nie potrafił powściągnąć swych pożądliwych myśli i dalej uporczywie wpatrywał się w boginię. Sprawił sobie cztery głowy, skierowane w cztery strony świata, tak, by móc nieustannie spoglądać na Saraswati.

Saraswati oddaliła się od Brahmy, przyjąwszy postać krowy. Brahma przybrał wtedy postać byka i podążył za nią. Wtedy Saraswati zamieniła się w klacz, na co Brahma przyjął postać ogiera. Za każdym razem, gdy Saraswati przyjmowała postać ptaka czy zwierzęcia – np. gęsi czy łani – Brahma przyjmował odpowiednią formę męską, po to tylko, by jakimś sposobem posiąść ją. Ale mimo wielu prób, nie udało mu się to.

Bogini o wielu postaciach stała się znana jako Śatarupa, uosobienie materialnej rzeczywistości, nęcącej, lecz ulotnej.

Kobieta fatum

Śiwa, niszczyciel, otworzył pewnego razu swe trzecie oko. Wydostał się z niego straszliwy ogień, który poraził trzy światy. Wszyscy wpadli w panikę, ale nie Saraswati. „Ogień Śiwy pali tylko to, co nieczyste i zepsute” – powiedziała. Przyjęła postać rzeki i za pomocą czystych wód podniosła ogień i ostrożnie zabrała go daleko od ziemi. Umieściła ogień na dnie morza, gdzie przemienił się on w kobietę ziejącą ogniem. Zwano ją Badawagni – bestią przeznaczenia.

„Jak długo świat zachowa czystość a człowiek rozum, tak długo ta przerażająca istota pozostanie na dnie morza. Jeśli jednak mądrość zaniknie i człowiek pogrąży się w zepsuciu, Badawagni powstanie i zniszczy wszechświat” – rzekła Saraswati.

Dewy i asurowie oddali cześć Saraswati, której mądrość i cnota ocaliły stworzenie przed gniewem Śiwy. Od tamtego dnia traktowano Saraswati jako źródło wiedzy – Szardę, która prowadzi człowieka z ciemności do światła, z ignorancji do oświecenia, od materialnego zepsucia do duchowego uniesienia.

Brahma stworzył wszechświat z pomocą Saraswati, a Wisznu został jego strażnikiem. Również on potrzebował pomocy Saraswati, aby utrzymywać kosmos. Korzystając z jej wiedzy, ustanowił i dbał o przestrzeganie dharmy, uświęconego prawa, które gwarantuje stałość i rozwój w społeczeństwie.

Jak poznać Saraswati

Prędzej czy później w życiu każdego z nas przychodzi taki moment, w którym dostrzegamy, że istnieje coś więcej niż gromadzenie rzeczy, dbanie o swoją wygodę, zdobywanie wysokich stanowisk i zaspokajanie żądz w poszukiwaniu przyjemności. Pogoń za pieniądzem, dobrami materialnymi, karierą tarci sens, kiedy okazuje się, że nie ma wokół nas przyjaciół, a nasze ciało i dusza cierpi, odczuwamy brak harmonii. Wtedy właśnie możesz spotkać na swojej drodze Saraswati. Zaproś ją do swojego życia. Ona pomoże ci wznieść się ponad przyjemności zmysłowe i poczuć radość, spokój i harmonię, która jest wewnątrz ciebie. Ona udostępni ci czystą, prawdziwą wiedzę i pomoże znaleźć Twoją własną drogę rozwoju. Pomoże ci rozpocząć najważniejszą podróż –podróż do swojego wnętrza.

Może cię również zainteresować artykuł: Mantra So Purkh na uzdrowienie karmy z mężczyznami 

Aneta Wysocka- Klimczak

ilustracja: www.rudraksha-ratna.com