Jest najstarszym medycznym systemem, jaki powstał na świecie. Pochodzi z Indii, dokładnie z południowo-wschodniego wybrzeża półwyspu Indyjskiego, z rejonu Kerala. Ma ponad 5 tysięcy lat, a jego źródłem są Wedy – staroindyjskie księgi, w których zapisane są informacje praktyczne i naukowe z wielu różnych dziedzin.

Klasyczna księga medycyny ajurwedycznej, „Charaka samhita”, napisana ponad 2 tys. lat przed wynalezieniem mikroskopu, informuje, że ciało składa się z komórek i wymienia 20 typów mikroorganizmów, które wywołują choroby.

Ajurweda nazywana bywa matką medycyny – jako jeden z najstarszych systemów leczniczych, została w 1979 roku oficjalnie uznana przez Światową Organizację Zdrowia za jedną z koncepcji zdrowia i terapii. Do dziś jest powszechnie praktykowana w Indiach i na Sri Lance.

Ajurweda znaczy wiedza o życiu

Słowo Ajurweda złożone jest ze słowa ayus (ayushya – życie, siła życiowa) i słowa weda (wiedza, nauka). Wiedza ta zawiera praktyczne porady dotyczące zdrowia ale również pomaga zrozumieć powiązanie pomiędzy ciałem, duszą, umysłem i zmysłami.

Prana i pięć elementów

Zgodnie z Ajurwedą, we wszystkim co istnieje przejawia się energia – prana czyli siła życiowa przenikająca wszechświat w postaci pięciu żywiołów ( pięciu elementów): przestrzeń (Akash), powietrze (Vayu), ogień (Agni), woda (Jala), ziemia (Prithivi).

Wszystko co nas otacza można sklasyfikować na podstawie cech charakterystycznych dla tych pięciu elementów. Również w naturalnych cyklach, takich jak dni, pory roku, etapy życia odnajdujemy poszczególne elementy.

Przyglądając się naszemu życiu wyróżniamy: okres dzieciństwa, czyli czas w którym następuje wzrost i rozwój fizyczny- elementy woda i ziemia; dorosłość w której dominuje aktywność i zmienność – element ogień; dojrzałość, czyli czas kiedy spada nasza aktywność ruchowa, ciało słabnie – elementy przestrzeń i powietrze.

Obserwując pogodę, występowanie i zmienność poszczególnych elementów dostrzec możemy podobnie, jak w etapach naszego życia. I tak na przykład pogoda zimna i deszczowa – elementy: woda i ziemia; gorąca i sucha – ogień i powietrze; wietrzna i chłodna – powietrze i przestrzeń.

Ajurweda pokazuje nam w jaki sposób współgramy z otaczającym nas światem. Każdy element posiada charakterystyczne cechy i właściwości wpływające na nasze ciało i umysł. We wszystkim co nas otacza, w tym co jemy, czym się otaczamy i w naszych ciałach występują wszystkie elementy, jednak jeden z nich jest dominujący i dzięki temu możliwe jest określenie, klasyfikacja.

Koncepcje Tri-dosza i Tri-gunas

Tridosha

W naszym organiźmie odzwierciedleniem żywiołów jest prana występująca w postaci trzech energii: vata, pitha, kapha. Jest to rodzaj kodu genetycznego, w który został wyposażony każdy człowiek w momencie zapłodnienia i u każdego człowieka jest niepowtarzalny, indywidualny. Te trzy energie – Tridosha kontrolują fizjologie i wszystkie funkcje w życiowe. Wskazują one naszą konstytucje fizyczną i psychiczną.

Tysiące lat temu według Ajurwedy wiadomo było, że zdrowie to równowaga pomiędzy ciałem, duszą i umysłem. Współczesna zachodnia medycyna dopiero teraz odkrywa, jak duży wpływ na zdrowie i życie ludzi ma ich stan psychiczny, nastawienie do otoczenia, czy myśli. Ajurweda uczy w jaki sposób utrzymać poszczególne elementy w równowadze aby zapobiegać chorobą, które są wynikiem braku harmonii w organizmie.

Guna – właściwość, cecha

 Energia istniejąca na świecie ma trzy jakości (gunas), występujące w równowadze:

• sattwa – wiedza i czystość;
• rajas – działanie i pasja, aktywność, namiętność, zmiany;
• tamas – bezwład, ignorancja, ciemność, bezczynność.

Kiedy jedna z nich przybiera pewną postać, dominuje nad pozostałymi dwiema.

I tak na przykład na jednej jabłoni owoce mogą być dojrzałe (sattwa), inne dojrzewające (rajas), niektóre przerzałe (tamas).

---

Miedziane naczynia, sporządzone zgodnie z zasadami ajurwedy

---

Te trzy jakości obejmują każde istnienie i wszystkie akcje. W każdym człowieku dominującą jest jedna z tych trzech energii, a odzwierciedleniem tego jest jego charakter stan umysłu i wszystko co myśli i robi:

• człowiek sattvic jest cierpliwy, delikatny, tolerancyjny, spokojny;
• człowiek rajasic psiada pasje, jest spontaniczny, skąpy, materialistyczny;
• człowiek tamasic to niewrażliwy, leniwy, oszukańczy ignorant.

Poprzez sposób w jaki żyjemy, środowisko w jakim przebywamy, jedzenie jakie spożywamy mamy ogromny wpływ na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne.

Zgodnie z Ajurwedą celem człowieka jest podnoszenie sattvy poprzez wybór odpowiedniego jedzenia oraz rzeczy posiadających te właśnie właściwości.

Fragment wiedzy pochodzącej z warsztatów prowadzonych przez Barbarę Zimoch, poruszający wyżej opisane zagadnienia w połączeniu z filozofią wedyjską.

Do zrozumienia indywidualnej natury człowieka Ajurweda stosuje dwa systemy: Tri-dosza i Tri-guna.

Guny to siły natury materialnej dające uwarunkowane działania każdej istocie żywej, czyli  duszy, przejawiającej się w materialnym ciele. Te siły działają poprzez ciało fizyczne, umysł i duszę. Ich układ ulega ciągłym zmianom i dotąd dopóki nie posiądziemy wiedzy o nich i ich rozróżnianiu jesteśmy pod ich wpływem.

W BhagavatGicie – Pieśni Pana – Świętej Księdze Indii, Pan Kryszna jako Avatar Boga Vishnu Ochraniająceo i Podtrzymującego Życie wyjaśnia naturę rzeczywistości i przedstawia ścieżki prowadzące do jej rozpoznania. W Pieśni 16 Kryszna wyjaśnia różnicę pomiędzy „losem boskim” a „losem asurowym”:

• Losem boskim są wszystkie pozytywne cechy takie jak odwaga, czystość wewnętrzna, łagodność, czy uczciwość.
• Przeciwnością są natomiast: m.in. pycha, próżność, pożądliwość, egoizm, gniew, czy opryskliwość.
• Według Kryszny „potrójnymi wrotami piekieł” są: pragnienie, gniew i żądze. Pokonać można je poprzez umiejętność wyrzeczenia i działania dla swojego najwyższego dobra i ogólnego Dobra pozostając w Jedności z Bogiem wykonując zadania życia zgodnie ze swoją naturą.

„Tylko Ten, kto nie żywi nienawiści do zmiennej natury świata materialnego, pozostaje niewzruszony w doli i niedoli, jednakowo przyjmuje pochwały i oskarżenia, honor i dyshonor, kto jest jednakowy dla przyjaznych i nieprzyjaznych stron, wszystko co robi jest stanem wyrzeczonym, czyli rozumieniem jedności jest transcendentalny, równy Najwyższej Boskiej Istocie. Osiąga postęp w życiu duchowym i wyzwala się z konieczności ponownego wcielania w świecie materialnym.”

Trzy siły działające w naturze materialnej mają swoje odmienne charakterystyczne cechy.

Satwa – to guna dobroci. Jest najczystsza w świecie materialnym, oświecającą, czyni wolnym od jakichkolwiek skutków błędów, czyni szczęśliwym poprzez związek czystość myśli, bytu          i działania. Efektem rozwijania guny dobroci jest osiągnięcie większej mądrości, niż ta, którą posiadają osoby uwarunkowane przez inne guny. Życie w uwarunkowaniu tej guny przynosi większą wiedzę i większe odczucie szczęścia. Negatywną cechą może być duma i niedocenianie innych.

Rajas – to guna pasji zrodzona z pragnienia i pożądania, prowadzi do czynów i związków dających owoce, zyski, które przynoszą przywiązanie do materialnego świata. Kiedy ta guna wzrasta rozwija się pragnienie zaspakajania przyjemności materialnych i zmysłów. Pragnienie szacunku, prestiżu, posiadania żony, dzieci, domu, dumy osobistej i  narodowej oraz pracy dla zaspokojenia tych uwarunkowań. Negatywne emocje to zawiść, zazdrość. Rozwijanie szczodrości otwiera na przypływ dobra.

Tamas – to guna ignorancji, przynosząca złudzenia wszystkim żywym istotom, czyli duszom. Zrodzona jest z odrzucania wiedzy, przynosi szaleństwo, lenistwo i senność. Osoba taka nie ma określonych zasad działania, działa dowolnie bez żadnego celu. Nawet jeśli jest zdolna do pracy nie podejmuje żadnego wysiłku. Jest to nazywane ułudą. Mimo obecności świadomości życie jest bierne. Jeśli podejmuje działania bez wiedzy to owoce nie są dobre ani dla niej samej, ani dla innych. Definicja podana w literaturze wedyjskiej precyzuje: ”Pod wpływem tej guny nie można zrozumieć rzeczy takimi, jakimi są naprawdę”.

Bhagawad-Gita wymienienia cztery stany-kasty: bramini, kśatrijowie, vaiśyowie i surdowie.

• Spokój, samokontrola, wyrzeczenie, czystość, tolerancja, uczciwość, wiedza, mądrość i religijność – to naturalne cechy według, których postępują bramini.
• Bohaterstwo, siła, determinacja, zaradność, odwaga w walce, hojność i umiejętność przewodzenia cechują postępowanie kśatriyów.
• Rolnictwo, ochrona krów oraz interesy natury są naturalnymi zajęciami wajśjów.
• Obowiązkiem śurdów jest praca i służba dla innych.

Ten podział nie zawsze zamykał się w obrębię jednej kasty. Sam Kryszna był tego najlepszym przykładem. Zależy od nasycenia duszy boską esencją.

Cele życia:

Najważniejszym celem życia – svarupą – konstytucjonalną pozycją każdej żywej istoty, czyli duszy wcielonej w ciało materialne jest, jak objaśnia Kryszna w  Bhagawat-gicie, służenie Najwyższej Osobie Pana – sanatana–dharma.

Pan przebywa w sercu każdej żywej istoty-duszy. Każda żywa istota bezustannie służy innej żywej istocie w różnym charakterze. Postępując w ten sposób sama cieszy się życiem.  Niższe istoty, zwierzęta służą istotom ludzkim, matka służy dziecku, żona służy mężowi a mąż żonie itd. Ten najwyższy cel ma swoje odmiany nazwane zgodnie z jego charakterem:
Dharma – działanie zgodne z  prawdziwą naturą danej osoby, świadomość swoich obowiązków zarówno wobec boskości, jak i świata materialnego

Artha – realizacja praktycznych ziemskich celów życia: praca, kariera, sprawy finansowe.

Kama – w sanskrycie przyjemność, satysfakcja zmysłowa, spełnienie seksualne, przyjemność dla zmysłów, pragnienie, eros, lub estetyczna przyjemność życia.

W ramach czterech celów życia, kama odnosi się do spełnienia psychicznego i intelektualnego, zgodnie z dharmą. Jest pasją, oddaniem – seksualnym, religijnym, dla życia lub sprawy.

Moksza – dążenia do oświecenia i życia w Jedności z Uniwersalnymi Prawami Stwórcy. Osiągając Mokszę wyłamujemy się z cyklu życia i śmierci. Eliminacja złudzeń, iluzji i błędów. Mądrość – dostrzeganie Jedności.

Aneta Wysocka-Klimczak

Źródła:
www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/medycyna-niekonwencjonalna/ajurweda-starohinduski-sposob-na-zdrowie_33710.html
www.ajurweda.pl

Grafika: www.pixabay.com