Tatuaże stały się dzisiaj bardzo popularne, dlatego też osoba z tuszem pod skórą nie zaskakuje, tak jak jeszcze kilkanaście lata temu. Jednak Europa jest kontynentem, które przejęło tradycje tatuowania ciała od innych kultur. Jeśli mowa o kolebce tego zjawiska, nie sposób tu pominąć Japonii i Ameryki Południowej, ale tradycja tatuowania sięga dalej niż Yakuza i Majowie czy Aztekowie.

Najdawniej wykonanymi zdobieniami ciała, które udało się odnaleźć i udokumentować były tatuaże w postaci równoległych linii, które znaleziono na ciele „człowieka lodu Otzi”, wydobytym w 1991 roku. Według naukowców, którzy badali zachowane w zachwycającym dla nauki stanie ciało, mężczyzna ten za życia cierpiał na artretyzm bądź inne schorzenie kręgosłupa, a wytatuowane linie zostały umiejscowione w takich punktach na ciele, w których musiał odczuwać ból. Możemy więc śmiało zakładać, że w czasach kiedy żył nanoszenie na skórę odpowiednich rysunków miało pełnić funkcję leczniczą.

Tatuaże odkrywali także egiptolodzy pochylając się nad sarkofagami faraonów i mieszkańców Nilu. Mnogości wzorów, które wtedy stosowano, mogłoby pozazdrościć najlepsze studio tatuażu.

W starożytnym Egipcie były to symbole o różnym znaczeniu. Jedne, przypisywane tancerkom i prostytutkom, miały za zadanie podkreślać kobiecą seksualność. Drugie tatuowano więźniom, a wtedy były to znaki piętnujące. Istnieją również przekazy o pozytywnym znaczeniu tatuaży egipskich. Używano ich jako amuletu chroniącego przed złem. Odnajdywane są malowidła ścienne, na których utrwalono Egipcjan pokrytych tatuażami. Nie jest to więc wiedza, której się domyślamy, którą wynosimy z opisów podróżników nie zawsze przecież rzetelnie oddających prawdę.

Z Egiptu całkiem blisko było na Kretę, do Grecji Kontynentalnej, do Persji, a stamtąd do Arabii i Chin. I w taki właśnie sposób sztuka ozdabiania ciała przeszła ze świata faraonów, do świata cesarzy chińskich.

Tatuaże rytualne

Oprócz tatuaży piętnujących, ozdobnych i leczniczych w licznych kulturach istniały skórne malowidła o charakterze rytualnym, sprzężonym z drogą rozwoju duchowego, z wierzeniami i praktykami magicznymi.

Wikingowie na przykład wybarwiali zęby, które przy okazji również piłowali. Jak wiadomo, był to lud dość waleczny, bitny, który dzięki swym spektakularnym podbojom dorobił się u żyjących ówcześnie sąsiadów rangi piekielnych wojowników. W tym społeczeństwie nanoszenie barwników było elementem związanym z wywoływaniem grozy. Proces ozdabiania ciała na północy globu polegał na dodaniu sobie animuszu, dodaniu swojemu wizerunkowi drapieżności, dodaniu atrybutu, który straszył wrogów. Łączyło się to z ich wierzeniami. Jeśli wiking przegrał starcie, czekały go Walkirie porywające go po śmierci do Valhalli, a tam byli tylko ci najpotężniejsi, najgroźniejsi i najbardziej zasłużeni wojowie.

Słowianie, chociaż też byli narodem wojowniczym, uznawanym za ówczesne elity cywilizacyjne za nieugiętych barbarzyńców, swoje tatuaże dedykowali magicznym rytuałom przypisywanym kultom płodności. Do nakładania na ciało znaków romboidalnych służył przyrząd nazywany pintadermą podobny do glinianych stempli. Celtowie, jako lud widziany dziś przez pryzmat magii i tajemnicy, używali tatuaży jako część rytuałów, które wykonywali.

Jako ciekawostkę możemy przytoczyć Eskimosów. W tym zimnym, odległym świecie tatuaże noszone były głównie przez kobiety, które zdobiły swoje ciało jeszcze przed ślubem. Najczęstszym motywem był znak przypominający literę „Y” kojarzony z ogonem wieloryba. Zwierzę to otaczane było przez Eskimosów wręcz świętym szacunkiem.

Bardzo często tatuowano na swoich ciałach zwierzęta totemiczne, wyobrażenia bogów lub boskich symboli. Przykłady takiego pojmowania sztuki tatuażu odnajdujemy u Azteków i Majów, pośród których o wiele więcej osób miało niż nie miało znaku na ciele.

Kult tatuowania na Południowej Półkuli

Kunszt i perfekcja, do jakich doszli rodowici Meksykanie i Peruwiańczycy w kwestii tatuowania bije na głowę prawie wszystko. Tylko japońskie tatuaże są równie znane w świecie. Ale po kolei.

Aztekowie uznawali tatuaż jako sztukę. Znakomita większość symboli, które nosili na swoich ciałach miało znaczenie religijne, duchowe i rytualne, co związane było z bogatym panteonem bogów, które czcili i wobec których odczuwali nie tylko olbrzymie przywiązanie i powinność oddawania czci, ale którymi tłumaczyli sobie wszystko, co ich otacza.

Najważniejszym bogiem a więc i wzorem, który tatuowano w azteckich osadach był Huitzilopochtli. Bóg wojny, uosobienie Słońca. Ten, który strzeże niebios i daje życie, ale również odpowiada za zmartwychwstanie pozagrobowe i fakt, że codziennie słońce umiera, kiedy nadchodzi noc i rodzi się, kiedy budzi się poranek. To właśnie dla niego Aztekowie codziennie składali krwawe ofiary z ludzi wierząc, że w ten sposób karmią go krwią, zapewniając sobie kolejny wschód.

Wyobrażano go sobie na dwa różne sposoby: albo jako kolibra albo jako wojownika z twarzą barwioną na niebiesko, w pełnej zbroi, z pióropuszem z piór kolibrów. Często jako atrybut Huitzilopochtlia stosowano okrągłą tarczę, niebieskiego węża lub po prostu Słońce.

Jeśli na skórze Azteka pojawiła się wytatuowana postać z wystawionym z buzi językiem, człowiek ten oddawał hołd patronowi wojowników i zmian dokonujących się przez konflikt. To bóstwo uznawane za Boga Stwórcę nazywano Tezcatlipoca

Najbardziej znanym azteckim bogiem i jego wizerunkiem jest Quetzalcoatl wyobrażany jako opierzony wąż. To symbol, który łączył w sobie moc wiatru i deszczu, symbol wiedzy, nauki, rolnictwa, sztuki, wiary, rzemiosła. Indianie używali wzorów orłów, kalendarza kołowego, słońca, częste były również symbole księżyca. A co ciekawe, u Azteków tatuaże nosiły również… dzieci.

Dziś wybrać możemy praktycznie każdy skrawek ciała, by umieścić na nim nowy rysunek. U Azteków z kolei umiejscowienie tatuażu ściśle wiązało się z ich pojęciem energetyki w ciele. Swoje centra mieli oni na brzuchu, klatce piersiowej i rękach. Wierzono, że kiedy pokryjemy wspomniane części ciała odpowiednim tatuażem, energia przepływająca przez nas wzmocni jego działanie i komunikację z bóstwem.

Drugi z indiańskich ludów, chociaż dzisiaj często myli się ich spuścizny, wykreował nie tylko charakterystyczne dla siebie wzory, ale również sposób ich nanoszenia na ciało. Majowie, bo o nich mowa, nacinali wcześniej zabarwioną skórę, a bardzo często w powstałe rany wcierano glinę. Co jeszcze różni tatuaże Azteków od tatuaży Majów? Tematyka. Aztekowie lubowali się we wzorach kojarzonych z religijnością, z kolei Majowie stawiali na symbolikę wojskową. Często nanoszono na skórę obrazy upamiętniające zwycięstwa i szlachetne czyny, ale również wzory podobne do blizn, które miały za zadanie uwypuklić odwagę i bitność swojego właściciela. Jednak nie sam wzór był wymowny. U Majów sam proces robienia tatuażu był bardzo bolesny, a więc im więcej i im większe były to rysunki, tym odporniejszy i dzielniejszy był ich posiadacz.

Wiadomo również, że w tej kulturze bardzo często używano zwierzęcych totemów, a te, noszone na skórze, miały wzmacniać cechy charakterystyczne dla danego zwierzęcia w posiadaczu tatuażu.

Tatuaże mogły tu opowiedzieć inne historie. Mogły być symbolem złamania prawa, opowiadać o rodzinie – bowiem kawalerowie nie mogli nosić tatuaży, natomiast gdy żonaty mężczyzna odmawiał ich zrobienia, skazywał się na szyderstwa ze strony współplemieńców.

Tatuaż japoński

Japonia to kolejny kraj, w którym sztuka tatuażu była powszechna, niesamowicie dopracowana i doskonale udokumentowana. To również taki kraj, w którym sztuka tatuażu przeszła od duchowości do symbolu przestępczości.
Naukowcy do tej pory spierają się, czy umiejętność i tradycja zdobienia ciała w Japonii sięga paleolitu czy jednak są odrobinę młodsze i sięgają 300 roku p.n.e. Nie ma też pewności co do tego, kto je nosił. Opcji jest kilka. Po pierwsze podobno ozdabiali się nimi bogaci kupcy. Inni natomiast twierdzą, że był to symbol biedoty lub wzory ochronne albo kojarzone z ludźmi wykonującymi zawody wymagające odwagi. Inni z kolei uważają, że związane były z przestępcami, banitami i buntownikami. Z zachowanych źródeł pisanych wiadomo, że w 720 roku naszej ery zanotowano pierwsze użycie tatuażu jako rodzaju kary wymierzonej przez Cesarza.

Następne źródło, powieść Suikoden opowiada historię buntu i wielkiej odwagi, a opisani w niej bohaterowie pokryci są rysunkami kwiatów, tygrysów i mitycznych stworzeń.

Co ważne rząd Japonii w czasie epoki Meiji, trwającej od 1868 do 1912 roku, zakazał prawem nakładania tatuaży. Był to wynik otwarcia się Japonii na gości z Zachodu i chęć zrobienia na nich jak najlepszego wrażenia. Ale jak często to bywa, kiedy coś jest zakazane, staje się bardziej kuszące, a przestępcy, jako i tak wyjęci spod prawa, nie stosowali się do tej reguły. Tatuaż zostaje ponownie zalegalizowany w roku 1948, chociaż do tej pory kojarzy się głównie z Yakuzą, a posiadacze wzorów na ciele ryzykują zakaz wstępu do miejsc takich jak centra fitness, łaźnie publiczne czy gorące źródła.

Do wykonania tatuaży Japończycy używali dłut i rylców, a jako tusz wykorzystywali tusz Nara znany z tego, że po wprowadzeniu pod skórę zmienia kolor na zielono-niebieski.

Zajmijmy się jednak znaczeniami. Smok, karp, tygrys, kwiaty i maska Oni- to chyba najpopularniejsze z używanych japońskich symboli. Co znaczą?

Smok jest dla Japończyków symbolem wody i deszczu, a nie tak jak dla nas – Europejczyków – ognia. W Japonii smok to wiedza, szczodrość i siła, ale ta używana dla dobra ludzi.

Karp Koi jest odwzorowaniem pojęcia siły i odwagi, a bierze się to stąd, że w naturalnych warunkach ryby te potrafią pływać w górę rzeki, wbrew nurtowi. Nie wszystkim udaje się ta trudna sztuka, ale wierzenie w to, że kiedy karp dotrze do Bramy Smoka, przemienia się właśnie w niego, jest dopełnieniem tej symboliki. Jeśli masz odwagę, by płynąć pod prąd i siłę, by dopłynąć do źródła – zostaniesz nagrodzony.

Bardzo podobne znaczenie ma w nomenklaturze japońskiej tygrys. Przypisywany mu żywioł to wiatr, a stosowanie go w tatuażu ma chronić właściciela przed chorobą lub złymi duchami.

Japończycy tatuowali także na skórze kwiaty, których bogata symbolika pozwalała im na przepiękne, floralne konfiguracje. Podstawowe z nich to lotos- zrozumienie, wiedza, oświecenie i życie; kwiat wiśni- odwzorowanie ludzkiej śmiertelności; chryzantemy- boskość, szczęście, radość i długowieczność; róża- równowaga, miłość i nowy początek; orchidea- odwaga, moc i siła.

Wszystkie wyżej wymienione symbole przypisać można dobru, pozytywowi i pięknu. Istnieje jednak taki symbol, który do końca dobry nie jest, a wynika to z jego powiązania z wierzeniami Japończyków. Maska Oni to cielesny dowód na istnienie świata, w którym demony wymierzają sprawiedliwość. I póki nie masz nic na sumieniu, nie musisz się martwić, jednak dla osób złych i niesprawiedliwych przeznaczona jest wśród demonów okropna kara.
O wiele rzadziej tatuuje się demony dobre, ochronne. I noszenie ich właśnie to mało na celu – ochronę właściciela.

Współczesna Polska

Nie wymieniłam wszystkich ludów, które zdobią swoje ciało, nie opowiedziałam historii każdego z zakątków świata, który przypisuje rysunkom na ciele strefę duchowości. Są tatuaże samoańskie, ibańskie, filipińskie, latynoskie, mikroenzjańskie i właściwie gdziekolwiek byśmy zajrzeli, do jakiejkolwiek kultury się zbliżyli, gwarantuję, że odnajdziemy ślady tradycyjnego tatuażu.

W Polsce coraz popularniejsze stają się tatuaże nawiązujące do wierzeń Słowian i Wikingów. Bardzo chętnie nanosimy na ciała symbole uznawane przez naszych przodków za święte, chcąc podkreślić swoje pochodzenie, tożsamość i związek z wierzeniami tych, którzy już odeszli, a których wiedza zdaje się odżywać w nas na nowo. Rosną w siłę organizacje skupiające rodzimowierców i coraz więcej jest ludzi duchowo świadomych, takich, dla których rozwój wewnętrzny jest czymś istotnym w życiu. I właśnie tacy ludzie powracają do tradycji tatuowania na sobie wizerunków zwierząt jako swoich zwierząt totemicznych.

Nie trzeba być członkiem dawnego plemienia, by tatuaż traktować w sposób rytualny. Wielu ze współczesnych nam osób tatuażem podkreśla ważny etap w swoim życiu lub przejście trudnej lub przełomowej ceremonii duchowej. Ważne jest to, by taki tatuaż miał dla nas specjalne znaczenie, dawał nam wspomnienie własnej mocy lub wyrażał głębszy wymiar naszej rzeczywistości.

Ada Jamrozinska

fot. www.niezmywalnatozsamosc.blogspot.com