Odmienne stany świadomości i metody ich stymulacji, to zagadnienie budzące wielkie zainteresowanie. Rozmaite substancje psychoaktywne odgrywają w tym temacie ogromną rolę. Takie enteogeny jak Ayahuasca, grzyby psylocybinowe, czy na przykład kaktusy meskalinotwórcze już od tysiącleci wywołują u ludzi ekstazę, trans i doświadczenia mistyczne, tym samym nurtując szereg badaczy z wielu dyscyplin naukowych.

Substancja psychoaktywna – definicja i zastosowanie

Według ogólnej definicji, jako substancję psychoaktywną można traktować taki związek, który oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy przez bezpośredni wpływ na funkcje mózgu, czego efektem są czasowe zmiany postrzegania, nastroju, świadomości i zachowania.

Substancje psychoaktywne lub specyfiki je zawierające (używki), mogą być stosowane rekreacyjnie w celu wywołania zmiany percepcji i reakcji na rzeczywistość (np. kawa, alkohol, heroina, kokaina, środki pochodzenia konopnego). W niektórych kultach religijnych (np. zawierający meskalinę kaktus pejotl, grzyby psylocybinowe), używane są w celu poszerzenia świadomości i wywołania wizji. Zaś w medycynie (np. opioidy i kannabinoidy) wykorzystywane są do uśmierzania bólu, jako stymulanty do łagodzenia objawów narkolepsji i ADHD, leki przeciwdepresyjne oraz leki przeciwpsychotyczne w neurologii i psychiatrii. Używanie wielu z tych substancji (zwłaszcza stymulantów i depresantów) może powodować uzależnienie i wyrządzać znaczne szkody zdrowotne. Z kolei inne (psychodeliki) niekiedy pomagają w leczeniu nałogów (np. ibogaina, bufotenina).

Rytuałom religijnym, czy też obrzędom ukierunkowanym na przeżycia duchowe często towarzyszyły psychoaktywne środki. Były one całkowicie zespolone z życiem człowieka. Już nawet sama uprawa jakiejkolwiek rośliny o takich właściwościach, jak i pozyskiwanie jej z naturalnego stanowiska, były rzeczą świętą. Pieczę zaś nad ceremoniami sprawowali najznamienitsi z danej społeczności – szamani, starszyzna plemienna. Wielki duch danej rośliny niejednokrotnie zbierał śmiertelne żniwo wśród słabych, pozbawionych szacunku jednostek. Jednak tych, którzy gotowi byli przyjąć jego mądrość z czystym sercem obdarowywał nadprzyrodzonymi zdolnościami i otwierał przed nimi bramy do światów niedostępnych zwykłym śmiertelnikom.

Może cię również zainteresować artykuł: W poszukiwaniu jadowitego uzdrowiciela. Relacja z peruwiańskiej ceremonii kambo

Podział substancji psychoaktywnych

Substancje psychoaktywne, to zarówno środki o tajemniczych nazwach, jak metakwalon oraz ibogaina, jak i powszechnie znana kofeina czy alkohol. W rzeczywistości te specyfiki można dzielić według wielu różnych kryteriów. Najczęściej spotyka się pogrupowanie, biorące pod uwagę wywierane przez nie efekty w ciele i psychice człowieka oraz jego zachowaniu. W obowiązującej w Polsce klasyfikacji chorób ICD-10 (w dziale poświęconym zaburzeniom związanym ze stosowaniem substancji psychoaktywnych) wyszczególniono następujące związki:

• alkohol;
• opiaty (zaliczane są do nich chociażby opioidowe środki przeciwbólowe, takie jak np. morfina, fentanyl czy oksykodon);
• leki uspokajające i nasenne (m.in. benzodiazepiny);
• kannabinoidy (zawarte m.in. w marihuanie);
• kokaina oraz inne psychostymulanty (jak np. kofeina);
• tytoń (zawarta w nim nikotyna);
• lotne rozpuszczalniki;
• halucynogeny.

Do grona substancji psychoaktywnych zaliczanych jest dużo nielegalnych i niebezpiecznych związków jak np. tzw. dopalacze. Tego typu środki zawierają różnorodne składowe wpływające na czynność układu nerwowego i funkcjonowanie całego organizmu. Zagrożenie z nimi związane polega na tym, że dopalacze często zawierają nowo zsyntetyzowane substancje, o których działaniu wiedzy nie mają nawet ich producenci. Tak jak lekarze znają sposoby postępowania z pacjentami, którzy zażyją opiaty czy benzodiazepiny, tak już w przypadku dopalaczy mogą być całkowicie bezradni, ze względu na brak odtrutek na składowe dopalaczy. W tym przypadku, po raz kolejny uwidacznia się przewaga mądrości natury oraz darów pochodzących z jej bogactwa, nad chciwością i lekkomyślnością człowieka.

Rozwaga i szacunek względem niezbadanego

Substancje psychoaktywne pozostają w kręgu ludzkich zainteresowań od dawien dawna. Istnieją dowody nawet na to, że korzystano z nich już 10 tysięcy lat temu. Badania naukowe prowadzone współcześnie na całym świecie, dostarczyły wielu ciekawych danych na temat ich działania. To z kolei pozwoliło na uzyskanie bardziej precyzyjnego modelu funkcjonowania tego typu substancji w psychice i ciele człowieka.

Może cię również zainteresować artykuł: Oczyszczający rytuał Rapé, czyli święta tabaka Indian

Takie enteogeny jak Ayahuasca, grzyby psylocybinowe czy kaktusy meskalinotwórcze mogą uruchomić kaskadę reakcji w mózgu, które znacząco zmieniają perspektywy postrzegania rzeczywistości. Dzięki racjonalnemu podejściu, procesy te można pokierować w stronę pozytywnych zmian w życiu człowieka. Niesie to też nadzieję na zrewolucjonizowanie psychoterapii i psychiatrii klinicznej ze względu na potencjał tych substancji w leczeniu uzależnień, depresji i wielu innych schorzeń natury psychicznej. Jednocześnie bardzo ważne jest uwzględnienie potencjalnych zagrożeń wynikających z ich nieumiejętnego użytkowania oraz przeciwwskazań do stosowania o różnym podłożu.

Niemniej ważne jest poznanie praktyk związanych z tradycyjnym użyciem substancji psychoaktywnych. Jest to o tyle istotne, że poszczególne kultury posiadły różne doświadczenia w zakresie odmiennych stanów świadomości wynikających z zażycia tychże środków i rozwijały swą mądrość w ramach szeroko pojętego szamanizmu, uzyskując dzięki temu pojmowanie zjawisk wykraczających poza logiczne, linearne rozumowanie. Studiowanie tych odmiennych tradycji szamańskich przez naukowców na przestrzeni kilkudziesięciu lat, dostarczyło ciekawych danych, które są nie mniej istotne, niż współczesne badania naukowe nad enteogenami. Nie można bowiem zrozumieć istoty zjawisk, bez poznania ich korzeni i założeń oraz tego jak ewoluowały one na przestrzeni wieków.

Obejrzyj film Wiedźmy Anji Anny: Marihuana? Jeśli już palisz, rób to mądrze!

Magdalena Głowacka

 

 

Bibliografia:
poradnikzdrowie.pl
ikl.org.pl
frondalux.pl